Marshall Planı Nedir?
Marshall Planı, Avrupalı hükümetlere 2. Dünya Savaşı‘nın bir sonucu olarak alt üst olan ekonomilerini yeniden inşa edebilmeleri ve Avrupayı komünizm tehdidinden uzaklaştırabilmek için Amerika Birleşik Devletleri tarafından ortaya konan bir ekonomik yardım programıdır.
Marshall Planı ya da Avrupa Kalkınma Programı, ilk halini Haziran 1947’de Harvard’da bir konferansta bahseden ABD Dışişleri Bakanı George C. Marshall’dan almıştır.
Marshall Planı’nın Amacı
ABD’nin söz konusu yardımdan başlıca hedefleri, savaşın parçaladığı bölgeleri yeniden inşa etmek, ticaret engellerini kaldırmak, sanayiyi modernleştirmek, Avrupa’nın refahını artırmak ve en önemlisi komünizmin yayılmasını önlemekti.
(ilgili post: Truman Doktrini Nedir?)
Savaştan galip çıkan Sovyetler Birliği güçlenmiştir ve Avrupalı devletlerin kötü durumda olmasını fırsat bilerek komünizm propagandalarını arttırmıştır. Artan Sovyet baskısını gören ABD, Avrupalı devletlerin Sovyetlerin eksenine girmesinden endişe ederek, Avrupalı devletlerin kalkınmasını sağlamak amacıyla Marshall Planı’nı hazırladı.
Marshall Planı’nın Türkiye’ye Etkileri
İkinci Dünya Savaşı sonrasında ABD, Sovyet yayılması tehlikesine karşı Truman Doktrini kapsamında Yunanistan ve Türkiye’ye askeri yardımda bulunmuştu. Daha sonra Avrupa’nın kalkındırılması meselesi ortaya çıkmış ve ABD ekonomik yardım programı olan Marshall Planı’nı ortaya çıkarmıştı. ABD’nin bu çevreleme politikası iki kutuplu dünya düzeninin ortaya çıkmasında etken olmuştu.
Türkiye’de bu yardım kapsamında yeterli altın ve döviz rezervine sahip olduğu ve savaş yıkımı yaşamadığı için başta Plana dâhil edilmese de Sovyetlere karşı Orta Doğu’nun kalesi tanımlamalarıyla Marshall Planı kapsamına alınmıştı. ABD, yardım karşılığında Türkiye’den Avrupa’nın gıda ihtiyacını karşılamasını istemişti. Tarıma dayalı kalkınma programı Türkiye’de Amerikalı uzmanların tavsiye ve denetiminde başlamış, bu çerçevede de tarım, mali, bayındırlık, maden gibi alanlarda yardımlar yapılmıştı. Askeri alandaki yardımlar ise devamlılık göstermişti.
Marshall Planı Kapsamında Yardım Alan Ülkeler
16 ülke, bu plan uyarınca ABD’den ekonomik kalkınma yardımı almıştır.
İlgili ülkeler arasında kabaca kişi başı esasına göre dağıtılan ekonomik yardımda, sanayileşme seviyesi daha yüksek olan devletler daha fazla pay aldı. İngiltere toplam yardımın yaklaşık yüzde 26’sını – Fransa ise yüzde 18‘ini almıştır.
Altı yıllık savaş nedeniyle ekonomileri alt üst olan 16 ülke, Marshall Planı kapsamında ABD’den toplamda 13 milyar dolarlık ekonomik yardım almıştı. Bu rakamın bugünkü değeri yaklaşık 130 milyar dolara karşılık geliyor.
Yaralanılan Kaynaklar
1- Evans, G. ve Newnham, J. (2007). Uluslararası İlişkiler Sözlüğü. İstanbul.
2- YÜCEL, İrem. MARSHALL PLANI VE TÜRKİYE’YE ETKİSİ. Yüksek Lisans Tezi. Ankara – 2018. https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12575/71688/533302.pdf?sequence=1&isAllowed=y. (E.T: 20 Ocak 2021)
