Çin Halk Cumhuriyeti | Tarihi | Siyasi Yapısı | Ekonomisi

İçindekiler

Özet
Giriş
Çin Komünist Partisi
Çin Halk Cumhuriyeti Siyasal Yapısı
Çin Komünist Devrimi
İç Savaş – Büyük İleri Atılım Dönemi Arası Çin Halk Cumhuriyeti
Büyük Proleter Kültür Devrimi
Piyasa Ekonomisine Geçiş
Neden Piyasa Ekonomisi?
One Belt One Road (OBOR) – Bir Kuşak Bir Yol Projesi
Çin Halk Kurtuluş Ordusu Reformları ve Yenilenme
Siyasette Reform Sürecinin İlk Adımları, Tasfiyeler ve Bo Xilai Olayı
Sonuç:
Yararlanılan Kaynaklar:

Özet

Çin Halk Cumhuriyeti, son dönemde ekonomik, siyasi ve askeri olarak dünya siyasetinde büyük bir atılım sergilemektedir. ÇHC, büyük bir ekonomik dinamizme ve fason ihracat[*] yönteminin önemli orana sahip olduğu bir ihracat ekonomisine sahiptir. ÇHC, 2018 verilerine göre 1 milyar 386 milyonluk [1] bir nüfusa sahiptir ve 2017 verilerine göre bu nüfusun 806 milyon 860 bini işgücüne devamlı olarak katılmaktadır [2]. ÇHC, Soğuk Savaş sonrasında dünya üzerindeki tek Küresel Güç olan Amerika Birleşik Devletleri’nin ardından dünya siyasetinde ikinci ‘’Küresel Güç Adayı’’ bir ülke olarak tanımlanabilir. Çin Halk Cumhuriyeti’nin Küresel Güç olma ideali, en öncelikli dış politika stratejisidir. ÇHC’nin gerçek anlamda ‘’Küresel Güç’’ olarak tanımlanması için çeşitli atılımlar yapması gerekir. Küresel Güç olmanın belirleyici dört alanı vardır: Askeri olarak eşi benzeri olmayan bir küresel erişime sahip olmak, Ekonomik olarak küresel büyümenin lokomotifi olmak, teknolojik olarak yeniliğin tüm ultramodern alanlarında önderliği elinde tutmak ve özellikle dünya gençleri arasında rakipsiz bir cazibeye sahip olmak. (Brzezinski, 2001: s. 42) [3] . Örnek olarak Amerika Birleşik Devletleri’ni küresel güç yapan ana unsur bu dört koşulun birleşimidir. ABD, İkinci Dünya Savaşı’ndan günümüze kadar olan süreçte dünyanın her tarafında (Vietnam, Japonya, Avrupa, Küba, Afganistan, Libya, Irak, Suriye) hava, kara ve deniz güçleriyle beraber operasyon düzenleme kabiliyetine sahiptir. Küresel Güç olmanın en önemli şartı da budur. (Brzezinski,2001: s. 43.) [4] . Çin Halk Cumhuriyeti bu 4 ana koşulu tam olarak sağlayamadığı için küresel bir güç sayılamaz fakat bölgesel bir güç ve kritik bir aktör sayılabilir. Çin Halk Cumhuriyeti’nin küresel güç olma yolunda attığı adımları iyi bir şekilde incelemek, öncelikle Çin’in tarihine bakmayı gerekli kılar. Makalede, Çin Halk Cumhuriyeti’nin günümüzde ulaştığı konumu anlayabilmek için Çin Halk Cumhuriyeti’nin tarihini, ekonomisini, projelerini, ordu, siyaset ve ekonomi içindeki reformları inceleyeceğiz.

[*] Fason İhracat: Yabancı yatırımcı ve yabancı piyasa taleplerine göre üretilen ürünlerin ihraç edilmesi.

Giriş

Çin ekonomisi günümüzde ABD’den sonraki en büyük ekonomisidir. 1970’li yıllarda çok küçük bir ekonomisi olan Çin Halk Cumhuriyeti, 45 yıl boyunca ortalama %10 büyümüştür. Dünyanın en büyük ihracatçısı, ikinci büyük ithalatçısı olan ülkedir. Elektronik sektöründen donanım (hardware) ve yazılım (software) sektörüne, mobilya sektöründen tekstil ve plastik sektörüne kadar dünya piyasalarında tüm ülkelerle rekabet edebilen Çin Halk Cumhuriyeti, Pazar büyüklüğü açısından birinci sırada bulunuyor. Çin Halk Cumhuriyeti’ni ve ekonomisini, dünya siyasetinde bulunduğu konumu anlayabilmek için ülkemizde yeterince makale bulunmuyor. Benim amacım ise bu makale ile Çin Halk Cumhuriyeti’ni anlamak isteyen insanlara yardımcı olmaktır. Makalede ilk olarak ÇKP yapısı, ÇHC Siyasal Yapısı ele alınacaktır. Sonrasında ise; En Uzun Yüzyıl- 1937 Çin-Japon Savaşı ve Komünist Devrim- Savaş Sonrası Ülkedeki Durum, Büyük İleri Atılım, Kültür Devrimi, Piyasa Ekonomisine Geçiş ve bunun sebepleri, ÇHC Dış Politika Analizi, Bir Kuşak Bir Yol Projesi, HKO Reformları ve Yenilenme, Siyasette Reform Süreci: Bo Xilai Olayı sırasıyla incelenecektir.

Çin Komünist Partisi

Çin Komünist Partisi (ÇKP) 1 Temmuz 1921 tarihinde Shanghai’de kurulmuştur. Çin Halk Cumhuriyeti’nde düzenlenen reform ve devrimlerin ana mimarıdır. Esas itibariyle bakıldığında klasik anlamda ‘’ÇKP, SBKP’nin bir kopyasıdır’’[*] denilebilir. Parti örgütlenmesi açısından parti, her şeydir. Birincisi ‘’Ulusal halk Kongresi, ikincisi de Komünist Parti Kongresi’dir. Çin Halk Cumhuriyeti’nde Parti ve Toplum iç içedir. Parti, söylemde toplumun partisi’’ olarak bilinir ancak pratikte partide yükselmenin yolu parti içerisindeki kliklerin içerisine girebilmekten geçer. Parti, toplum için toplum adına her şeyi yaparken esasında toplumu ‘’ahtapot’’ gibi sarıp, toplumun kontrolünü sağlamaktadır. Çin sistemine ideoloji eksenli bakılırsa, parti delegeleri kasabalardan seçilmeye başlar. Kasaba, bir üstteki ilçe üyelerini seçer. Üç yılda bir ilçe üyeleri toplanır ve bir üstteki il parti üyelerini seçer ve bunlar bir ‘’matruşka’’ gibi yukarı doğru giderek tümevarım şeklinde bir bütün oluştururlar ve böylece 2200 delegesi olan Kongre oluşur. ÇKP’de bulunan Parti Sekretaryası, Stalin’in bir armağanıdır fakat Çinliler buna Sovyetlerde olmayan iki şey daha eklemişlerdir: Başbakanlık ve hükümet. Devlet yürütme konseyinin 40’a yakın bakanı bulunmaktadır. ÇKP, yaklaşık 90 milyon üye sayısıyla, günümüzde dünyanın en çok üyesi bulunan ve en büyük siyasi partisidir. ÇKP’nin günümüzdeki genel sekreteri, aynı zamanda Devlet Başkanı olan Xi Jinping’tir. ÇKP, Ulusal Kongre, Merkez Komitesi, Merkez Komitesi Siyasi Bürosu, Merkez Komitesi Siyasi Bürosu Daimi Komitesi, Merkez Komitesi Sekreterliği, Merkezi Askeri Komisyon ve Merkezi Disiplin Denetleme Komitelerinden oluşur. ÇKP Ulusal Kongresi, beş yılda bir toplanır. Kongre dışındaki dönemlerde merkez komitesi, ÇKP’nin en yüksek yönetim organı görevini yerine getirir.[5]

[*] SBKP: Sovyetler Birliği Komünist Partisi.

Çin Halk Cumhuriyeti Siyasal Yapısı

1949 yılından bu yana Çin Komünist Partisi tarafından yönetilmektedir. Dokuz üyeden oluşan ve Genel Sekreterliğini Xi Jinping ’in yaptığı Politbüro Yürütme Kurulu, Çin Halk Cumhuriyeti siyasal yapısı içerisindeki en yüksek yönetim organıdır. Xi Jinping, Parti Genel Sekreterliği görevi yanında Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanlığı görevini de yürütmektedir. Başkenti Pekin olan ülkede 20 Eylül 1954 tarihli anayasa ile komünizm idaresi kurulmuş olsa da, Deng Xiaoping[*] dönemi ile başlayan ‘’Sosyalist Piyasa Ekonomisi’’ sistemi itibariyle bu rejim, uygulamada tam karşılığını bulamamıştır. Mao Tse Tung Dönemi’nin ardından yapılan düzenlemelerle yabancı sermayeye kapılarını açan ülkede gerçek anlamda komünist bir yönetimden bahsedilmesi pek mümkün olmamaktadır. Ülkede yasama yetkisi, 2987 üyeli, senede bir defa toplanan ve dünyanın en büyük parlamentosu olan Çin Ulusal Halk Meclisi’nin elindedir.

Ulusal Halk Meclisi’nin yürütme kurulu olan Devlet Konseyi, 35 üyeden oluşuyor olup, Başbakan ve kimi bakanları içerir ve ağırlıklı olarak ekonominin yönetiminden sorumludur.

Ülke idari bakımdan 28 eyalete ayrılmıştır. Çin Halk Cumhuriyeti; Tibet, Sincan Uygur, Ninşia, Guanxi, Zhuang ve İç Moğolistan olmak üzere beş özerk bölgeye ayrılır.[6]

[*] Mao Tse Tung’un ölümünden ve Mao’nun halefi Hua Guofeng ’den sonra Devlet Başkanı olmuştur. Çin Halk Cumhuriyeti’ni yabancı sermayeye ve özel sektöre açan ilk kişidir.

Çin Komünist Devrimi

1840’lı yıllardan başlayarak 1940’lı yıllara kadar olan 100 yıllık bir süre Çin ülkesi ve toplumu için tam bir yıkım, yenilgi, hiper enflasyon ve felaket dönemi olmuştur. Çinlilerce ‘’Çin tarihinin en uzun yüzyılı’’ dönemi ise Çin toplumunda psikolojik bir travma ve zayıf bir ekonomi bırakmıştır. 1927 yılından 1949 yılına kadar süren iç savaş durumu daha da kötüleştirmiştir. 22 sene süren iç savaşta iki taraf vardır: Çan Kay Şek önderliğindeki Milliyetçi Parti (Kuomintang) ve Mao Tse Tung önderliğindeki Çin Komünist Partisi.

Asıl devrim süreci ise 1934-1935 yılları arasında gerçekleştirilen ‘’Uzun Yürüyüş’’ile başlar. 1931 yılında Mançurya’nın Japonya tarafından işgali ve 1937 yılında yaşanan Marco Polo Köprüsü Olayı[*] sonrasında Çin, Japonya tarafından işgale başlandı. Japon işgaline karşı tarafların ortak düşmana karşı birleşmesiyle iç savaşa ara verilse de, savaştan sonra Çan Kay Şek önderliğindeki Kuomintang[**] güçleri, Komünistlere karşı yenilecektir ve Çan Kay Şek, Tayvan Adası’na[***] çekilmek zorunda kalmıştır. Çan Kay Şek ’in ülke dışına çıkmasından sonra 1949 yılında, Pekin-Tiananmen Meydanında Çin Halk Cumhuriyeti, bizzat Mao Tse Tung tarafından ilan edilmiştir.

Az sonra değineceğimiz İç Savaş – Büyük İleri Atılım dönemine kadar olan süreçte Çin Halk Cumhuriyeti’nde kurulan idari ve siyasi sisteme gelinirse, ülke idaresi üzerine inşa edilen sistemin, Marksizm ve Leninizm’e getirilmiş yeni bir yorum (Maoizm) olduğu söylenebilir. Marksizm Leninizm’e getirilen Maoist yorumda, binlerce dil konuşulan, onlarca inanışın olduğu bir ülkeyi tek bir çatı altında toplayabilmek için Marksizm’e ve Leninizm’e ek olarak, milliyetçi söylemlerin kullanılması büyük bir öncelik taşır. Çünkü devrimlerin sürekli olarak faaliyete geçirilmesi için, Chiang Kai-Shek döneminden kalan yapıların tasfiye edilmesi için, Proleter Devrim’in inşası için ve ülke çapında bulunan toprak ağalarının tasfiyesi için halkın kızıl ejderha söylemi ile (Milliyetçi değer taşıyan bir söylem) halkın bir arada tutulması gerekiyordu.

[*]. Marco Polo Köprüsü Olayı: Japon ordusunun Çin sınırında yaptığı tatbikatı Çin askerlerinin Japon saldırısına uğradıklarını zannetmesi ve Japon askerlerine saldırması olayıdır. 1937 Çin-Japon Savaşı, bu olay sebebiyle başlamıştır

[**] Kuomintang, Chiang Kai Shek önderliğindeki Milliyetçi Cephe olarak bilinir. Sun Yat Sen önderliğinde kurulmuştur ve bağımsız Çin Cumhuriyeti’nin kurulmasında büyük rol oynamıştır.

[***] Tayvan, günümüzde Çin Cumhuriyeti ülkesinin bulunduğu adadır.

İç Savaş – Büyük İleri Atılım Dönemi Arası Çin Halk Cumhuriyeti

Japon işgali ve iç savaştan sonra Çin Komünist Partisi, ülke genelinde süren yokluğun giderilmesi için ülke genelinde hızlı şekilde örgütlendi. Dengeli para stratejileri ile hiper enflasyon makul bir seviyeye indirildi. Özellikle savaşta hasar gören ulaşım altyapısı onarılıp yeniden tesis edildi ve ekonomik büyüme için makroekonomik planlama oluşturuldu. Bu dönemde devlet şirketleri oluşturulmaya başlandı ve tarım reformu yapıldı. 1949 yılında ÇKP’ nin iktidara gelmesinden itibaren bir sene sonra ülke genelinde hayatın normale dönmesi ve yokluğun giderilmesi konularında büyük bir başarı sağlanılmıştır.

1 senelik bir zaman dilimi içerisinde bu kadar büyük bir başarı sağlanılması için bir endüstri oluşturulması gerekiyordu. Japonya Mançurya bölgesinde sayılı çelik-alüminyum tesisleri, Şanghay bölgesinde bulunan 19’uncu yüzyılın ortalarında kalan liman işletmeleri Çin Halk Cumhuriyeti’nin tüm sanayisini oluşturuyordu. Ülke çapında sıfıra yakın endüstriyle bir sene içerisinde kalkınma hamlesinde bu kadar başarılı olunmasını, Çin halkının sömürge döneminde yaşadığı sıkıntı dolu bir yüzyıl, iç savaş ve Japon işgali zamanında yaşadıkları travmaları üstlerinden atmak için verdikleri çabayla bağdaştırabiliriz.

Bu dönemde yaşanan en büyük olaylardan birisi de şüphesiz Kore Savaşı’dır. Kore Savaşı’nın Çin Halk Cumhuriyeti için büyük önemi vardır. Çin, Kore Yarımadası’nda olası bir ABD işgalinin kendi topraklarına yozlaşma getireceği ve egemenliğinin tehdit altına gireceğini düşünüyordu. Savaşın Çin için diğer önemi ise Çin, Kore Yarımadası’nda ilk defa 19’uncu yüzyıldan sonra Batılı güçler ile karşı karşıya gelecekti. Çin, savaşa fiilen girmemiş, gönüllü adı altında Kuzey Kore ve SSCB’ye destek için asker yollamıştır. (Armaoğlu, 2001: s. 43) [7]. Fakat Savaş, ÇKP içinde büyük fikir ayrılıklarına sebep oldu. ÇKP Yöneticilerinin büyük bir kısmı, Ekim 1949’da kurulan Çin Halk Cumhuriyeti’nin bu savaştan daha büyük sorunları olduğunu, ülke içerisinde bulunan Kuomintang (Milliyetçi Çin Partisi) görüşlerinin yani dolayısıyla eski sistemin kalıntılarının tamamen temizlenmesinin Marksist-Leninist ilkelerinden taviz vermek olduğu görüşündeydi.

Aynı zamanda savaşa girmek istemeyen yöneticilerin diğer bir görüşü ise HKO’nun[*] içerisinde büyük reformların yapılması gerektiğini, ordu envanterinde kullanılan silahların modernize edilmeden ve ordu yapısında yenileşmeye gitmeden girilecek bir savaşın tam bir ‘’faciaya’’ yol açma tehlikesiydi. Bu tezi de İtalya’nın 1940’ta Mussolini’nin sağ kolu Italo Balbo gibi Faşist asker kökenli politikacıların ordunun yetersiz olmasını gerekçe göstererek Mussolini’yi uyarmaları ve Mussolini’nin bu uyarılara kulak asmadan savaşa girmesi ve sonunda da İtalya’nın savaşta tam bir facia yaşaması tarihsel gerçekliği ile desteklediler. Kore Yarımadası’nda devam eden savaşa dâhil olan Çin’in Kore Savaşı’na girişi, ideolojik sebeplere dayandırılabilir.

1949 yılında Halk Kurtuluş Ordusu, Çin’in büyük şehirlerini alınca, HKO Liderleri kapitalistlerin büyük bir kesimi de dâhil bütün sınıfları ekonomik yeniden inşa programı çatısı altında birleştirmeye çalışmışlardır. Devlet, Kuomintang döneminden kalan sanayi tesislerini, çiftlikleri kısaca tüm üretim araçlarını kamulaştırmaya başlamıştı ve fakat bu üretim araçlarının eski sahiplerine de yıllık kazanç payları ödüyordu[**]. Bu da akıllarda ‘’eskiye geri dönüş’’ mü oluyor sorusunu akıllara getiriyordu çünkü Çin’de bu kazanç payları yüzünde milyoner sınıfı oluşmaya başlamıştı. Devletin kontrol aygıtında Kuomintang dönemindeki yöneticiler, kadrolarında kalıyordu. Bu da yeni kurulan sosyalist sistemde yozlaşmanın başladığı şeklinde ideolojik kaygılar doğurmuştu.

Toprak reformu yapılıyordu fakat orta halli ve yüksek gelirli sınıfa dokunulmuyordu, aksine köylüler Kuomintang dönemindeki alım güçlerini koruyorlardı. Bu önlemler, yıllık %12 gibi iyi bir büyüme rakamı oluşturdu fakat bu durum, Mao çevresindeki bürokratlarca, ‘’büyük kapitalist ülkelerdeki sanayileşme oranının yakalanamaması’’ kaygısını oluşturdu. Eğer bu durumun devam etmesi halinde Çin’in yeniden bir ‘’üçüncü dünya ülkesi’’ olmaktan öteye gidemeyeceği kaygısı, HKO ve Mao Tse Tung dâhil, ÇKP Üst Düzey Yöneticileri arasında bir tedirginliğe neden oldu. Bunun sonucunda da Mao Tse Tung, Deng Xiaoping ve Liu Shoqi[***] gibi parti içi ılımlıların muhalefetine rağmen Büyük İleri Atılım Projesi’ni başlattı. (Harman,2011: s. 546) [8].

[*] HKO: Halk Kurtuluş Ordusu. Çin Halk Cumhuriyeti’nin hava, deniz ve kara güçlerini oluşturan ordudur.

[**] Kamulaştırılan üretim araçları sahiplerine, kamulaştırma bedeli olarak tazminat ödenmiştir. Bu ödenen tazminatlar sonucunda ülke içerisinde Proleter Devrim hedeflerinin aksine, zengin sınıf oluşmaya başlamıştır

[***] Liu Shoqi, Deng Xiaoping’e yakınlığıyla bilinen, ılımlı ve piyasa ekonomisi yanlısı bir politikacıdır.

Büyük İleri Atılım Projesi, siyasi yönetimde yozlaşmalara yönelik ve batı ülkelerindeki sanayi üretimini yakalayamama kaygısı nedeniyle oluşturulan bir projedir. Proje ilk olarak ülke çapındaki üretim araçlarını daha verimli bir şekilde kullanabilmeyi hedefliyordu. Bunun sonucunda da fabrikalarda ve tarlalarda işçilerin daha fazla mesai yaparak, daha çok gayet göstererek üretim çıktılarındaki verimi artırmayı ve bununla beraber genel olarak üretimi de artırmayı amaçlıyordu. Böylece endüstrinin tarıma yük olmaması, kısa vadeli tasarruflarla işçi alım gücünün artırılması ve ABD sanayi üretimini 10 sene içinde yakalama hedefi planlanmıştı.

Büyük İleri Atılım Projesi’nin ilk dönemleri, işçilerin harcamalarının kısılarak zorla tasarrufa zorlandığı, köylülerin yaşadıkları yerlerden zorla göç ettirilerek, devlet eliyle oluşturulan ‘’Üretim Kooperatiflerinde’’ yaşamalarının dayatıldığı bir dönem olmuştur. Üretim Komünleri, 20.000 kişinin yaşayabileceği yerler olarak tasarlanmıştı. Bu kooperatiflerdeki yaşam, işçi harcamaları ve kooperatiflere yaşanan göç, bizzat ÇKP tarafından yönetilmiştir. Bu kooperatiflerde; işçinin daha verimli üretim çıktılarının oluşturulabilmesi için, çocuğu olan işçiler için kreşler, herkesin beraber yemek yiyebileceği yemekhaneler ve büyük kooperatif pazarları kurulmuştur. Bu pazarlarda kooperatiflerde yaşayan herkesin ihtiyacı olan tüm ürünler bulunmaktaydı.

Büyük İleri Atılım Projesi’nin ilk 2 yılında (1958-1959) tam bir üretim patlaması gerçekleşmiştir. Fabrikalarda ve çiftliklerde ek vardiyalar ile üretim 24 saat işler hale gelmiştir. Kırsal kesimde ise bir yandan tarımsal ürün üretimini artırmak için köylülerin kendilerinin inşa ettikleri, geceleri ateşböceği gibi parlayan küçük demir-çelik fırınları yükseliyordu (Oktay,2019; s.50) [9]. Kooperatiflerin ilk kurulduğu günlerde ise 1-2 sene içerisinde genellikle belirli düzeyde seyreden üretim düşüşleri olmaktaydı. Bunun başlıca nedeni ise toprak mülkiyeti meselesinin henüz çözülememiş ve toprağın yeniden dağıtımı sırasında yeni iktisadi düzenin tamamen kurulamamış olması ve bunun sonucunda köylülerin dikkatlerini henüz tamamen üretime ve ürün çıktılarının verimlerinin artmasına dikkatlerini verememeleriydi. (Tse Tung; 1976: s.169) [10]. Fakat projede gerçekleştirilen bir detay, ülke çapında bir afete sebep olmuştur. 1960 ve 1961 yılları arasında üretim çok büyük bir düşüş göstermiştir ve tarım sektörü büyük bir krize girmiştir.

Ülke çapında tarımsal üretimin krize girmesi ile beraber çok büyük bir kıtlık başlamıştır ve yaklaşık 23 milyon insan bu kıtlık sebebiyle hayatını kaybetmiştir. Tarım sektöründeki krizin ve ülke çapında yaşanan büyük kıtlığın sebebi ise ‘’tarım işçilerinin sanayi sektörüne demir-çelik üretimi için kaydırılmasıdır’’ ve tarım işçilerinin ürettiği demir-çelik ürünleri de endüstride kullanılamayacak derecede kalitesiz çıkmıştır. Yakın tarihteki en büyük yamyamlık vakaları da bu dönem görülmüştür. Hayatını kaybedenlerin sayısı cinayetler ve yamyamlık vakalarıyla beraber hayatını kaybedenlerin sayısı çok daha artmıştır. Resmi rakamlara göre ölü sayısı 20 milyon insanı geçse de resmi olmayan rakamlara göre bu sayı 45 milyon civarındadır. 1961 yılında Çin Halk Cumhuriyeti nüfusunun 650 milyon olduğu göz önünde bulundurulursa Büyük İleri Atılım Projesi’nin sebep olduğu Büyük Çin Kıtlığı, nüfusun %10’unu eritmiştir.

Büyük Proleter Kültür Devrimi

1976 yılında ait Fudan Üniversitesi duvarlarına yazılan Kültür Devrimi’ne dair propaganda yazısı. *“Merkez Komite’yi kanınla ve canınla koru!, Başkan Mao’yu kanınla ve canınla koru!”*yazmaktadır.

Çin Halk Cumhuriyeti Ekonomisi, 1965 senesinde Büyük Çin Kıtlığından kurtulmuştu ve ekonomik büyüme rakamları Büyük İleri Atılımın başladığı ve ekonominin büyüme patlaması yaşadığı ilk iki sene düzeyine ulaşabilmiştir. Fakat 1953’te hayatını kaybeden SSCB lideri Joseph Stalin’den sonra SSCB Devlet Başkanlığı koltuğuna Nikita Kruschev oturmuştu ve Kruschev tarafından SSCB içerisinde kapsamlı bir ‘’Destalinizasyon’’ kampanyası başlatılmıştı. Bu Mao tarafından ‘’SSCB’nin Marksist-Leninist ideolojik değerlerinden uzaklaştığı’’ şeklinde yorumlanmıştır ve Çin Halk Cumhuriyeti-SSCB İkili ilişkileri büyük oranda bozulmuştur ve hatta bu bozulmaya başlayan ikili ilişkiler, yerini 1970’li yılların başında sınır çatışmalarına kadar iki ülke arasında büyük bir krize evrilmiştir.

Mao Tse Tung dünyada, SSCB’de ve kendi ülkesinde Marksist-Leninist değerlerin yozlaşmaya başlamasından şikâyet ediyordu. Mao Tse Tung’a göre Marksist-Leninist İdeolojinin çıkarlarını en öncelikli iç ve dış politika hedefi olarak tutan Stalin’in hayatını kaybetmesinden sonra SSCB İdaresi, Kruschev önderliğinde bir bürokratlar sınıfı tarafından işgal edilmiş ve SSCB’deki siyasal durum bir ‘’otofaji’ye’’[*] dönüşmektedir. Mao’nun hoşnutsuzluğunun ikinci sebebi ise, ‘’Büyük İleri Atılımın başarısızlıkla sonuçlanmasının parti içerisinde ve ülke çapında kendisine duyulan güvenin azalmasıdır’’.

[*] Biyoloji biliminde hücrenin gereksizleşen unsurlarından arınması

Büyük Proleter Kültür Devrimi, Mao Tse Tung’un , ‘’kötü gidişatı sonlandırma ve Dört Eski’yi (eski düşünceler, eski kültür, eski alışkanlıklar, eski adetler) Tasfiye Etme Devrimi ve tek tip modern insan yaratmak’’ olarak tanımladığı bir projedir. Aslında Mao Tse Tung’un başlattığı proje, ‘’kendi konumunu ülke içerisinde daha da sağlamlaştırmak’’ olarak tanımlanabilir. Mao Tse Tung, bu ideallerini gerçekleştirebilmek için 1966’da ‘’Büyük Proleter Kültür Devrimi’ni ilan eder. Bu amaçla proletaryanın büyüklüğünü vurgulamak için birçok poster, afiş, bildiri tarzındaki propaganda metinleri ülkenin dört bir yanındaki sokaklara, caddelere, duvarlara, elektrik direklerine asılmıştır.

Bu dönemde okullar-fabrikalar kapanmıştır ve akademisyen, şehirde yaşayan öğrenciler ve aydın kesim zorlama bir şekilde köylere, pirinç tarlalarında çalışmaya gönderildi. Devrimde, Mao Tse Tung taraftarı ‘’Kızıl Muhafızlara’’ devrim için ÇKP tarafından tam yetki verilmiştir. Bu dönemde (1966-1976) milyonlarca insan hayatını kaybetmiş, yaralanmış, sakat bırakılmış ve sürgün edilmiştir. İş, bir süre sonra içinden çıkılmaz bir hal almıştır ve Kızıl Muhafızlar (genellikle üniversite öğrencilerinden oluşur) ülke çapında terör estirmeye başlamıştır. Durumun gittikçe kötü bir hale evrildiğini düşünen Mao Tse Tung, HKO’ya ülkedeki statükoyu sağlaması için tam yetki vererek, 1976 yılında Büyük Proleter Kültür Devrimi’ni sonlandırdığını açıklamıştır.

Mao, Modern Çin’in kurucu babası olarak da bilinir. Bu dönemde Çin’de çok olumlu gelişmeler de olmuştur. Mao dönemi; Okul sayısının arttırıldığı, okur-yazarlık oranının yükseldiği, kadınların statüsünün ve iş gücüne katılım oranının arttığı, enflasyonun düşürüldüğü bir dönem olmuştur ve bu sebeplerle Mao, halk tarafından çok sevilen bir liderdir. Bu dönemde ilk hidrojen bombası yapılmış (1967), ilk uzay aracı Dong Fang Hong uzaya fırlatılmış (1970), ilk nükleer denizaltı yapılmış ve toplumun yaşam standartları geliştirilmiştir (Kiper, 2013: s.80.) [11].

Mao Tse Tung’un şu şekilde bir sözü vardır:
Artık hiç kimse Çin halkını aşağılayamayacak. Bu söz aslında Çin halkı için utanç yüzyılının yaşattığı travmayı atlatmasında çok etkili olmuştur.

Piyasa Ekonomisine Geçiş

Mao Tse Tung’un ölümünden sonra Büyük Proleter Kültür Devrimi dönemi hızlı bir şekilde kapanmıştır. ÇKP’nin girişimleriyle Kültür Devrimi’nde önemli rol oynamış olan Mao’nun hayat arkadaşı ve üç yakın destekçisi –Dörtlü Çete olarak bilinirler- iktidarı ele geçirmeye teşebbüs ve Kültür Devrimi süresince milyonlarca insanın ölümüne neden olmak suçlamalarıyla tutuklandılar.

Bu tutuklamalar sonucunda ÇKP’de Ilımlı Kanat ve Piyasa Reformcusu olan Deng Xiaoping grubu öne çıkmıştır. Mao’nun halefi olan Hua Guofeng, bu dönemde Devlet Başkanı seçilmiştir ve ‘’Mao’nun uyguladığı politikaları yeniden tesis etmek’’ hedefi ile göreve başladıysa da ÇKP içerisinde hiç kimse Kültür Devrimi’ni devam ettirmek istemiyordu. Durum böyle olunca Deng Xiaoping, parti içerisinde Hua Guofeng’e göre çok daha fazla nüfuz elde etmiştir ve Devlet Başkanı seçilmiştir.

Neden Piyasa Ekonomisi?

Piyasa yanlısı bir insan olduğu için Mao Tse Tung tarafından ÇKP’den iki kere uzaklaştırılan Deng Xiaoping ’in Devlet Başkanı olması ile Çin Halk Cumhuriyeti’nde Maoist Politika Dönemi kapanmış bulunuyordu. (Çin Ulusal İstatistik Bürosu Verilerine göre). Xiaoping ‘in Çin Halk Cumhuriyeti Ekonomisini Piyasa Ekonomisi ile entegre etmesi için iki türlü nedeni vardı: Büyüme hızının Japonya, Çin Cumhuriyeti (Tayvan) ve Güney Kore gibi ülkelerle karşılaştırıldığında düşük olması ve bireylerin alım gücünün düşük olması. Mao döneminde Çin Ekonomisinin yıllık büyüme oranları halkın alım gücüne yansımamıştır ve çevre ülkelere göre çok düşük büyüme oranları yakalanmıştı.

Piyasa ekonomisine geçiş için öncelikli olarak Devlet İdaresi daha çok Âdem-i Merkeziyetçi hale getirilmiş, eyaletlerin ve özerk bölgelerin yetki alanları arttırılmış, Devlet şirketlerinde ÇKP’nin denetimi azaltılmış ve bu denetim makro boyutta tutulmuştur. Parti Komitesi, devlet şirketlerinin tüm faaliyetlerini denetliyordu ve bu da, şirketlerin büyüme hızının artmasında büyük bir engeldi. Şirket yöneticilerinin maaşlarına büyük zamlar yapılmış ve yöneticilerin şirketi daha iyi yönetebilmesi için ‘’ödüllendirme sistemi’’ başlatılmıştır. Mao döneminde köylü, ürettiği ürünün %20’lik bir kısmını alabilirken, yeni sistemle bu oran %60-65’lere çıkarılmıştır. Kültür Devrimi sırasında Çin Halkının ÇKP’ye olan güveni azalmıştır ve bu güvensizlik, refah artışı yöntemiyle giderilmeye çalışılmıştır.

Büyük İleri Atılım döneminde Çin Halkı zorla tasarruf etmeye zorlandığı için alım gücü bu dönemde çok düşmüştür fakat yeni dönemde tasarruf değil, harcamanın tavsiye edilmesi, halkın alım gücünde patlama etkisi yaratmıştır ve Çin halkının alım gücü bu dönemde çok yükselmiştir. Atılan bu adımlarla beraber 1980’li yıllara gelindiğinde ülkedeki üretimin %80’lik oranı bulan kısmı, devlet planlaması dışında gerçekleştirilmiş hale gelmiştir. Fakat 1989 yılında başlayan Tiananmen Olayları ile ekonomideki dönüşüm duraksamakla beraber, parti içindeki Mao Dönemi Politikaları savunucuları partide güç kazanmaya başlamıştır.

Fakat planlı ekonomi savunucularının partide güç kazanması durumu çok kısa sürmüştür ve ekonomik reformlar yeniden hız kazanmaya başlamıştır. Mao döneminde seyyar satıcılar ‘’kapitalist ideoloji simgesi’’ oldukları düşünülerek cezalandırılırken, Xiaoping döneminde seyyar satıcılar teşvik edilmiştir. Bu durum da nüfusu 750 milyona yaklaşan Çin Halk Cumhuriyeti için çok büyük bir iç Pazar oluşturmuştur ve ekonomi gittikçe daha çok büyümeye başlamıştır. Bu durum günümüze kadar (2019) bu şekilde devam etmiştir.

Günümüzde Çin Halk Cumhuriyeti Dış Politikasının Analizi

Ülkelerin, dünya ekonomisindeki payları.

2012’de Çin Halk Cumhuriyeti Devlet Başkanı olan Xi Jinping, Çin Dış Politikasını; ekonomik yolla çevre ülkelerde, Ortadoğu ve Afrika’da nüfuzunu güçlendirmek, dünya ekonomik pazarında çok büyük bir pay sahibi olmak ve ‘’küresel güç’’ olmak olarak belirlemiştir. Çin Halk Cumhuriyeti ICBM[*] fırlatabilme kabiliyetine sahip, Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu Üyesi olarak, büyüme oranlarının 1980’lerden beri süreklilik göstermesiyle, genç nüfus oranının fazla olmasıyla beraber Küresel Güç olma yolunda çok önemli potansiyel taşıyan bir ülkedir. İşgücü fiyatının çok düşük olması, Shanghai, Shenzhen, Hong Kong gibi finans merkezi kabul edilebilecek kentleriyle dünyadaki çoğu şirket için bir ‘’cazibe merkezi’’ niteliği taşımaktadır.

Endüstriyel ürün üretiminde son yıllarda patlama yaşayan Çin Ekonomisi, elektronik sektöründen tekstil sektörüne, plastik sektöründen kimyasal ürün sektörüne kadar dünya piyasasında birçok alanda rekabet edebilmektedir. 2019 verileri itibariyle ‘’dünyanın en büyük ihracatçısı’’ ve ‘’dünyada elinde en çok döviz rezervi bulunduran’’ birinci ülkedir. Çin Halk Cumhuriyeti’nin cari fazlası rekor düzeye ulaşmıştır. Bloomberg verilerine göre 2018 son çeyrekte 54,6 Milyar Dolar cari fazla vermiştir.[12] Bulunduğu konum itibariyle Çin Halk Cumhuriyeti, çevresindeki ülkelere ve gelişmekte olan tüm ülkelere ‘’rol model’’ teşkil eder hale gelmiştir.

Güney Çin Denizi üzerine kurulan yapay adalar.

[*] ICBM: Kıtalararası Balistik Füze

One Belt One Road (OBOR) – Bir Kuşak Bir Yol Projesi

One belt – one road chinese modern silk road. Economic transport way on world map vector illustration. Transit roadmap, shipping european and eurasia distant

Xi Jinping, 2013 senesinde Kazakistan’da bulunduğu resmi ziyarette İpek Yolu’nun ve 21. Yüzyıl Deniz İpek Yolu’nun inşasına yönelik bir konferans düzenlemiştir [13]. Çin Halk Cumhuriyeti, İpek Yolu Projesini finanse etmek için 2015 yılında ‘’Asya Altyapı Yatırım Bankası’nı’’ kurmuştur [14]. 21. Yüzyıl’daki İpek Yolu girişiminin, tarihi İpek Yolu’ndan en önemli farkı; ülkeleri demiryolu ağları ve yüksek hızlı tren hatları ile bağlamasıdır. Bu proje ile Jakarta-Bandung Yüksek Hızlı Tren Hattı, Çin-Laos Demiryolu Hattı, Addis Ababa-Cibuti Demiryolu Hattı, Ankara-İstanbul Yüksek Hızlı Tren Hattı Projeleri ile Yeni İpek Yolu Girişiminin planları tasarlanmıştır. ÇHC’nin Yeni İpek Yolu girişimi ile beraber son dönemde izlediği Bir Kuşak Bir Yol Projesinin temel olduğu dış politika stratejisi, “Demiryolu Diplomasisi” olarak ifade edilebilir.

Çin’in asıl olarak bu projedeki en temel hedefi ‘’Çin topraklarında üretilen malların çok daha hızlı bir şekilde dünya piyasasına sunmak, ÇHC’nin hinterlandını genişletmek, altyapı ihalesi kazandığı ülkelerin altyapı hizmetleri inşa ederek bu ülkelerle ilişkilerini geliştirmektir. Uluslararası İlişkiler camiasında ise asıl tartışılan konu: Çin Halk Cumhuriyeti’nin altyapı oluşturmak isteyen ülkelere yüksek miktarda ödeyemeyeceği borçlar vererek bu ülkeleri kendisine bağımlı kılmak istediği teorisidir. ABD Devlet Başkanı Donald Trump, Ticaret Savaşları ile 2018 Temmuzundan itibaren Çin malı ürünlere 2 kat ek gümrük vergisi uygulamaya başlamıştır. Fakat Çin Menşeili ürünlerin maliyetinin çok düşük olması ve sürekli yenilenen ve genişleyen altyapısı, maliyeti ve fiyatı yüksek ABD ve Avrupa Menşeili ürünlere göre fiyat/performans oranının yüksek olması itibariyle tüm ülkeler için çok iyi bir alternatif olması, Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ticaret Savaşları’ndan gördüğü zararı minimize etmektedir.

Çin Halk Kurtuluş Ordusu Reformları ve Yenilenme

HKO, 2012 senesinden günümüze büyük bir yenilenme ve askerî modernizasyon içerisine girmiştir. Devlet Başkanı Xi Jinping ‘in reform politikalarının bir sonucu olan bu süreç, ordunun savaş kabiliyetini artırmanın yanında Çin’in küresel politikaları için de önemli bir destek unsuru olarak planlanmaktadır. Son yıllarda savunma harcamalarında gözlemlenen artış, resmî söyleme göre herhangi bir devlete karşı doğrudan bir tehdit içermese de, ÇHC’nin uluslararası düzeyde konumunu güçlendirmeye çalıştığının kanıtıdır.

Sınırları içerisinde 56 farklı etnik grup bulunan Çin Halk Cumhuriyeti, kendi ülkesinin içerisinde bulunan çeşitliliği tehdit olarak görmektedir. En çok nüfusa sahip olan yedi ülkenin yer aldığı Asya kıtasında, Çin Halk Cumhuriyeti, ulusal çıkarları açısından güvenlik ikileminde kalmaktadır. Yüzölçümü büyük olan topraklarının güvenliğini sağlama önceliğine ek olarak, Tayvan ve Güney Çin Denizi’ndeki bölgesel kriz alanları da bu güvensizliğin oluşmasına neden olan faktörlerdendir. Dolayısıyla Çin’in yaşadığı güvensizlik ikilemi, askerî modernizasyon çabalarını tetikleyen önemli bir unsur olmuştur.
(bkz: Güvenlik İkilemi Nedir?)

Çin Halk Cumhuriyeti’nin, Halk Kurtuluş Ordusu’nu hızla modernize etmek istemesinin bir diğer sebebi, dünya genelinde yaşanan jeopolitik dönüşümdür. Zira Xi Jinping, küresel mücadelede sadece ekonomik gücün yeterli olmadığını, bu ekonomik gücün ordu tarafından da desteklenmesi gerektiğini bildiğinden, savunma harcamalarını daha çok arttırmak ihtiyacı duymaktadır. Bu sebeple, 2012 yılından itibaren orduda geniş çaplı yenileşme hareketleri başlamıştır.

Bu yenileşme hareketi ise, Mao Tse Tung döneminden beri yaşanan ilk büyük çaplı modernizasyon hareketidir. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping, Jeostratejik dönüşümlerin gerekliliğini vurgulamıştır. Bu girişimlerin en önemlisi olan Bir Kuşak Bir Yol Projesi’nin gerçekleştirilmesi için, 7’nci sayfada bahsedildiği üzere, büyük yatırımlar yapılmıştır. Halk Kurtuluş Ordusunun da bu Transkontinental[*] projelerdeki çıkarların korunmasında büyük rol oynaması beklenmektedir. [16] (The Asia Dialogue Dergisi’nin ÇKP 19’uncu Parti Kongresi değerlendirmesidir.)

[*] Bir Kuşak Bir Yol Projesi, Kıtalar aşırı bir projedir.

Ordunun askerî yeteneklerini modernize etmek için de birtakım reformlar gerçekleştirilmiştir. Bu reformlar kapsamında; kara kuvvetlerinin yanı sıra deniz ve hava kuvvetlerinin kapasitesi de genişletilmiştir. Ayrıca uzay, siber ve elektronik savaş üzerine inşa edilen bir ‘’Stratejik Destek Gücü’’ kurulmuştur.

Bir Kuşak Bir Yol Projesi kapsamında 60’tan fazla ülkeye 1 trilyon dolardan fazla altyapı yatırımı taahhüt eden Çin Halk Cumhuriyeti, 7’nci sayfada değinildiği üzere ekonomik gücüne dayanarak yakın çevresine ve tüm dünyaya nüfuz etmeyi kendisine öncelikli dış politika hedefi olarak belirlemiştir. Ancak askerî olarak desteklenmeyen trilyon dolarlık yatırımların uğrayacağı sıkıntıları giderme endişeleri, Xi Jinping tarafından yönetiminde alternatif açılım arayışlarını etkilemiştir. Bu çerçevede Çin Halk Cumhuriyeti’nin yurt dışında artan ekonomik yatırımları HKO Donanmasının uzak denizlerde faaliyet göstermesine zemin hazırlamıştır.

Bu süreçte büyük ölçüde büyüyen HKO donanması, öncelikle Bir Kuşak Bir Yol Projesi’nin deniz kısmının korunmasını ve denetlenmesini sağlamaktadır. Bu bağlamda Çin, ilk denizaşırı askerî üssünü 2017 yılında Cibuti’de açmıştır. Ayrıca Gwadar ve Pakistan’da kalıcı olarak asker bulundurulmasına karar verilmiştir. Yapılan reformlarla beraber Çin Halk Cumhuriyeti, Güney Çin Denizi’ndeki askerî varlığını daha çok arttırmıştır. Halk Kurtuluş Ordusu, Doğu Çin Denizi’nde Japonya’nın hak iddia ettiği Senkaku Adaları üzerindeki egemenlik iddialarından Japonya’yı vazgeçirmek için bölgede düzenli olarak deniz donanması ve uçaklarıyla etkinliğini daha çok arttırmaktadır.

Pekin, Güney Çin Denizi’nde düzenli olarak toprak ıslahı ve Spratly Adaları’nda askerî karakolların inşası ile uğraşmaktadır. Güney Çin Denizi’nde artan askeri varlık göz önüne alındığında, ABD Donanması Amirali Philip Davidson, Çin’in şu anda ABD ile savaşın tüm senaryolarında Güney Çin Denizi’ni kontrol edebilme kapasitesine sahip olduğunu söylemiştir. Son olarak reformlar kapsamında üniversiteler ve eğitim birimleri arasında daha yakın iş birliği de teşvik edilmiştir. Böylelikle askerlerin gittikçe artan modern ekipmanlardan tam olarak yararlanması hedeflenmiştir. Xi Jinping, ülkede ileri teknolojiler hakkında geniş bilgiye sahip mühendis ve öğrencilere çok fazla ihtiyaç duyulduğunu birçok kez vurgulamıştır. Bu nedenle yetenekli üniversite mezunlarını ülkeye çekmek için cazip kariyer fırsatları sunulmuştur.

Siyasette Reform Sürecinin İlk Adımları, Tasfiyeler ve Bo Xilai Olayı

Reform dönemindeki ilk değişim, liderler ve generaller arasındaki gelgitli ilişkilerin tasfiyesi olmuştur. Xi Jinping, ‘’yolsuzlukla mücadele kampanyası’’[*] başlatıldığını duyurarak, Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) PLA üzerindeki etkisini artıracak hamleler gerçekleştirmiştir. Bu süreçte ilk olarak, Merkezî Askerî Komisyon eski başkan yardımcıları Xu Caihou ve Guo Boxiong, yolsuzlukla suçlanmış ve yüksek miktarlarda rüşvet aldıkları iddia edilmiştir. 2016 yılında Xu Caihou cezaevinde tutukluluk halinde bulunurken kanserden ölmüş, Guo Boxiong ise ömür boyu hapis cezasına çarptırılmıştır. Bo Xilai ise partide Maocu ve Planlı Ekonomi yanlısı bir politikacı olarak öne çıkmıştır. Parti içerisinde kendi düşüncesini birçok insan desteklemiştir ve ÇKP içerisinde çok güçlenmiştir.

Parti içerisinde 2012’de Devlet Başkanı seçilen Xi Jinping ’in ÇKP bünyesindeki en büyük rakibi olarak görülüyordu. Bo Xilai Vakası, Çin Komünist Partisi’nin üst düzey yöneticilerinden eski Chongqing Valisi ve Ticaret Bakanı Bo Xilai ’nin yargılanması olayıdır. Vaka, 2 Şubat 2012 tarihinde, Kasım 2011’de Chongqing şehrinde bir otel odasında ölü bulunan İngiliz işadamı Neil Heywood cinayetini araştırmakla görevli Chongqing Polisi Cinayet Şube Müdürü Wang Lijun’un başka göreve verilmesiyle başladı. Olay hakkında soruşturma başlatıldı ve Bo Xilai ve eşi Gu Kaylay hakkında adam öldürmek, yolsuzluğa karışmak, yüklü miktarda rüşvet kabul etmek ve görevi kötüye kullanmakla suçlandı ve haklarında kamu davaları açıldı. Davalar sonucunda Gu Kaylay idam cezası alırken, Bo Xilai ise 20 yıl hapis cezası aldı.

Bo Xilai vakasının öncelikle kriminal bir vaka olduğu ortadadır fakat bu olayın sadece adli bir dava olmadığı ve bir siyasi operasyona dönüştüğü de kısa sürede fark edilebilir. ÇKP’nin efsanevi isimlerinden Bo Yibo’nun oğlu ve karizmatik bir kişi olan Xilai ‘nin, 18. Parti Kongresi’nde ÇKP Politbüro üyesi olmasının konuşulduğu günlerde ortaya çıkan skandal, aynı zamanda Xilai ve ona yakın isimlerin partiden tasfiye edilmelerine de neden oldu. Fakat 2007 yılında Chongqing valisi olan Xilai’nin o tarihten başlayarak organize suç çetelerine karşı başlattığı savaş, onu Çin halkı gözünde karizmatik bir isim haline getirmişti.

Xilai bu durumdan cesaret alarak Politbüro ’ya seçilme isteğini ifade etmiş ve 2009 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin 60. kuruluş yıldönümünde Mao Zedong’un meşhur Kırmızı Kitap’ından alıntılar yer alan cep telefonu mesajlarıyla Deng Xiaoping sonrası liberalleşen Çin siyasetine meydan okuyan devrimci bir hava yaratmıştı. Xilai, bununla da yetinmemiş ve Mao’nun meşhur Kültür Devrimi’ni hatırlatan bir kampanya ve ‘’Chongqing Modeli’’ olarak adlandırılan çeşitli sosyal politikalar geliştirmişti. Bu nedenle rakipleri Xilai ’ye “Küçük Mao” demişlerdir. Chongqing halkından büyük destek almayı başaran Xilai’nin bu sol görünen politikaları, Çin’in ekonomik büyümesine paralel olarak halen tek partili komünist siyasal düzenini dünyaya ihraç etmesinden çekinen Batılı çevrelerce de oldukça kaygıya neden olmuştur. [15]

[*] Xi Jinping yolsuzlukla mücadele kampanyası başlatmıştır fakat ilerideki yıllarda ordu içerisine kendine çok yakın generalleri göreve getirdiği için bu çoğu düşünce kuruluşu ve ülke raporlarına göre ‘’sivil darbe’’ olarak görülmektedir.

Sonuç:

Makalede belirtildiği üzere 2012’de Devlet Başkanı ve ÇKP Genel Sekreteri seçilen Xi Jinping, iktidara geldiği günden bugüne, ‘’dünyada büyük bir Jeostratejik dönüşümün olduğu, ÇHC’nin de bu dönüşümde yerini alması gerektiğini ve ÇHC’nin dünya siyasetinde hak ettiği konuma gelmesi’’ gerekliliğini ifade etmiştir. Bu bağlamda son yıllarda büyük atılımlar yapan ÇHC, dünyanın en büyük ihracatçısı konumuna gelmiştir ve ÇHC ekonomisi, dünya pazarlarında tekel haline gelebilecek potansiyele ulaşmıştır. Fakat ÇHC’nin bugün dünya siyasetinde bulunduğu konum onu bir Küresel Güç’ten ziyade ‘’uluslararası arenada kritik bir oyuncu ve bölgesel güç’’ yapmaktadır.

Çin Halk Cumhuriyeti, en önemli dış politika stratejisi olan dünya siyasetinde ‘’Küresel Güç’’ olmak istiyorsa, HKO’da bugüne kadar yapılan reformlardan daha güçlü reformlar yapması gerekir. Bugüne kadar HKO’da yapılan tüm reformlar HKO’yu dünya standartlarında bir ordu konumuna yükseltmeye başlamıştır fakat HKO, Küresel Güç olma gerekliliğinden birisi olan ‘’ülke ordusunun dünyanın her tarafında operasyon düzenleyebilme kabiliyetinin olması’’ gerekliliğini hala taşıyamamaktadır. Fakat HKO, günümüz şartlarında tutarsız politikalar izleyerek bölge ülkelerinin dış politika stratejilerinde belirsizliğe sebep olan Trump yönetimindeki ABD gibi küresel güçlere karşı, bölge ülkelerini ve Türkiye, Endonezya, Pakistan gibi gelişmekte olan ülkeler için ÇHC’yi iş yapabilecekleri alternatif bir ülke konumuna getirebilir. Çin hükümeti ekonomik gücünün yanında silahlı kuvvetlerini kullanarak ve nükleer caydırıcılık yeteneklerini geliştirerek Asya’daki liderlik konumunu daha çok genişletebilir.

Yararlanılan Kaynaklar:

[1]:World Bank. (2017). https://data.worldbank.org/indicator/SP.POP.TOTL?locations=CN /12.05.2019.
[2]: People’s Republic of China’s National Bureau of Statistics (2017-2018). http://www.stats.gov.cn/tjsj/ndsj/2018/html/EN0401.jpg
[3]: Brzezinski, Zbigniew (2005). Büyük Satranç Tahtası. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
[4]: Brzezinski, Zbigniew (2005). Büyük Satranç Tahtası. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
[5]: BBC, (2011). https://www.bbc.com/turkce/ozeldosyalar/2011/07/110701_china_party /23.04.2019.
[6]: Al Jazzera. (2014). http://www.aljazeera.com.tr/ulke-profili/ulke-profili-cin-halk-cumhuriyeti / 16.05.2019.
[7]: Armaoğlu, Farih (2018). 20’nci Yüzyıl Siyasi Tarihi. İstanbul: Kronik Yayıncılık.
[8]: Harman, Chris (2011). Halkların Dünya Tarihi. İstanbul: Yordam Yayıncılık.
[9]: Oktay, Fatih (2019). Çin: Yeni Büyük Güç ve Değişen Dünya Dengeleri. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
[10]: Tse-Tung Mao (1976). Seçme Eserler I. İstanbul: Aydınlık Yayınları.
[11]: Kiper, Mahmut (2013). Biyoteknoloji Sektörel İnovasyon Sistemi: Kavramlar, Dünyadan Örnekler, Türkiye’de Durum ve Çıkarımlar. Ankara: Türkiye Teknoloji Geliştirme Vakfı.
[12]: Bloomberg. (2019). https://www.bloomberg.com/news/articles/2019-05-10/china-s-current-account-surplus-rises-to-highest-since-late-2017 / 25.5.2019
[13]: Ministry of Foreign Affairs of the People’s Republic of China. (2013). https://www.fmprc.gov.cn/mfa_eng/topics_665678/xjpfwzysiesgjtfhshzzfh_665686/t1076334.shtml /25.05.2019
[14]: The BRICS Post (2015). https://www.thebricspost.com/asian-infrastructure-investment-bank-formally-established-in-beijing/ / 26.05.2018
[15]: Bo Xilai Scandal: Timeline’’. (2013). https://www.bbc.com/news/world-asia-china-17673505 /26.05.2019
[16]: The Asia Dialogue. (2017). http://theasiadialogue.com/2017/10/18/what-does-the-19th-party-congress-mean-for-the-pla/ 25.05.2019